De komst van een nieuw broertje of zusje

Wat is het?

Net als tijdens een eerste zwangerschap, fantaseren de meeste ouders tijdens een tweede zwangerschap over de komende baby. Hoewel het ouderschap inmiddels niet nieuw meer zal zijn en ouders bekend zijn met de verzorging van een baby, is het wel nieuw dat ouders na de geboorte hun aandacht zullen moeten verdelen tussen hun kinderen. De komst van een nieuw kindje brengt zowel voor de ouders als voor de reeds aanwezige kinderen allerlei reacties teweeg.

De reactie van kinderen op het krijgen van een broertje of zusje verschilt per kind en kan ook afhankelijk zijn van hun leeftijdsfase. Jonge kinderen vinden het vaak moeilijk om echt te begrijpen wat er aan het gebeuren is als mama een baby in haar buik heeft. Mogelijk kunnen zij wel verwoorden dat mama een baby krijgt, maar het is nog moeilijk om echt te bevatten dat er een baby geboren zal worden die bij hen zal wonen en met wie zij de aandacht moeten delen. Kinderen die al wat ouder zijn, snappen al beter wat er zal gaan gebeuren. Al kunnen ook zij overvallen worden door de emoties die de baby teweeg brengt als het eenmaal geboren is.

Hoe belangrijk is het?

De samenstelling van een gezin verandert na de geboorte van een baby. De posities binnen het gezin worden voor iedereen anders: het enige kind wordt een oudere broer of zus, het jongste kind wordt ineens het middelste kind. Posities en onderlinge relaties binnen het gezin veranderen hetgeen voor kinderen een grote impact kan hebben. Voor de ontwikkeling van een kind is het belangrijk om hier aandacht voor te hebben.

Wat weten we erover?

De komst van een tweede baby brengt doorgaans heel wat teweeg in een gezin. Voor ouders brengt een tweede zwangerschap vaak vreugde en tegelijkertijd vinden ze het misschien spannend welke plek de baby zal krijgen in het gezin en hoe de dagelijkse routine zal veranderen. Oudere kinderen in het gezin kunnen ook dubbele gevoelens ervaren, enerzijds zijn ze blij met de komst van een broertje of zusje, anderzijds kunnen ze ook jaloers zijn als zij de aandacht van hun ouders moeten delen.

Het is normaal voor een ouder kind om dubbele gevoelens te hebben over de komst van een baby in het gezin. Er zijn verschillende manieren waarop kinderen hun moeilijke gevoelens hierover kunnen uiten en voor ouders kan het lastig zijn om het gedrag van hun kinderen te begrijpen. Dit zijn enkele voorbeelden van hoe kinderen zich kunnen uiten:

  • Een kind kan vrij duidelijk proberen de baby pijn te doen of kan openlijk zeggen dat de baby weg moet gaan.
  • Andere kinderen kunnen liefdevol zijn tegenover de nieuwe baby, maar agressief en vijandig naar hun moeder toe.
  • Sommige kinderen trekken zich erg terug, zuigen op hun duim en plassen in hun bed.
  • Weer andere kinderen kunnen zich thuis goed gedragen, maar zijn op school een bron van zorg.
  • Ieder kind is uniek en zal zich dus op zijn of haar eigen manier uiten. De reactie op hun broertje of zusje kan bij ieder kind ook per leeftijdsfase verschillen:
  • Een kind kan bijvoorbeeld de nieuwe baby accepteren zonder gevoelens van jaloezie, maar het moeilijker vinden wanneer de baby negen maanden is en spullen afpakt.
  • Een kind kan de komst van een nieuwe baby fijn vinden en zorgzaam zijn, maar het moeilijk vinden als de baby meer zelfstandig wordt en de oudere broer of zus niet meer zo nodig heeft.
  • Sommige kinderen ervaren moeilijke gevoelens als hun broer of zus groter is en populairder of succesvoller is op school.

Wat past bij jou en je kindje?

Voor ouders is het belangrijk om goed na te denken over wat jullie en je kind nodig hebben tijdens de bevalling. Bij wie zal jullie kind zijn? Wat gebeurt er als de moeder langere tijd in het ziekenhuis zal blijven?

Wat kan er misgaan?

Soms kan de geboorte van een nieuwe baby voor je oudste kind zo ontregelend werken dat het voor het hele gezin belastend is. Bijvoorbeeld omdat je je oudste kind door zijn gedrag niet meer herkent, of omdat je de baby niet alleen met je andere kind in een ruimte durft achter te laten omdat je bang bent dat je oudste de baby pijn zal doen. Ook kun je zelf als ouder gevoelens hebben die overweldigend zijn: het gevoel je aandacht niet te kunnen verdelen over beide kinderen, tekort te schieten in de zorg voor een van je kindjes of een heel sterke voorkeur te hebben voor één van je kinderen. Het kan ook zijn dat de zorg voor twee kinderen zo intensief is dat je werk, partnerrelatie of sociale contacten er sterk onder lijden.

Wat kan eraan gedaan worden?

Voorafgaand aan de geboorte

Kinderen merken vaak dat er ‘iets gaat gebeuren’, ook als zij nog niet weten dat hun moeder in verwachting is. Kinderen merken vaak dat hun ouders in hun hoofd ergens mee bezig zijn of zich aan het voorbereiden zijn op iets. Voor kinderen is het prettig om in dit proces meegenomen te worden. Afhankelijk van hun leeftijd zullen ze misschien nog niet helemaal begrijpen wat er aan de hand is, maar het is belangrijk voor hen dat zij het gevoel krijgen dat zij betrokken worden en op hun niveau uitleg krijgen over waar papa en mama mee bezig zijn.

Ter voorbereiding op de komst van de baby is het voor kinderen belangrijk om zowel de positieve als de negatieve kanten hierover te horen. Op deze manier kunnen zij zich verheugen op de komst van de baby en zullen ze niet plots teleurgesteld zijn als blijkt dat de baby bijvoorbeeld ook regelmatig huilt.

Anders dan bij de geboorte van een eerste kindje, zal je als ouder opvang voor je oudere kind(eren) moeten regelen voor tijdens de bevalling. De geboorte betekent een grote verandering in het gezin. Kinderen kunnen in deze situatie de ondersteuning van een bekend iemand goed gebruiken om hen te helpen aanpassen aan deze nieuwe situatie.

Na de geboorte

Wanneer de baby geboren is, kun je pas echt merken hoe jullie kind op deze gezinsverandering reageert. Vaak worden liefdevolle momenten vol bewondering voor de baby afgewisseld met moeilijkere momenten waarop veel kinderen geen grote broer of zus meer willen zijn. Veel kinderen proberen met babyachtig gedrag aan hun ouders te vertellen dat zij, net als de baby, veel aandacht nodig hebben en dat zij het moeilijk vinden om deze te delen. Het kan hen helpen om van hun ouders te horen dat het niet erg is dat zij niet de hele tijd zo blij zijn met de nieuwe baby en dat ze zich soms boos, van streek en jaloers voelen wanneer zij moeten wachten. Als ouders aan hun kinderen laten blijken dat ze nog steeds veel van hen houden, zal dit kinderen helpen om te verdragen dat ze de aandacht moeten delen met hun nieuwe broertje of zusje.

Als je kind moeilijk gedrag vertoont na de geboorte van een broertje of zusje, komt dit vaak doordat hij bang is dat zijn ouders niet meer van hem houden. Op dit punt kan het kind extra bevestiging van de ouder goed gebruiken. Tegelijkertijd heeft hij duidelijkheid nodig over welk gedrag gewenst is en welk gedrag niet, zodat hij kan leren hoe hij op een goede manier met de baby kan omgaan.

Als je merkt dat je kind het moeilijk vindt om z’n draai te vinden in deze nieuwe situatie is het steunend voor hem of haar als je begrip hiervoor toont. Als je kind moeilijk gedrag vertoont, betekent dit dat je kind je genoeg vertrouwt om te laten zien dat hij of zij de situatie moeilijk vindt. Het uiten van hun gevoelens is ook in deze periode erg belangrijk voor de kinderen. Voor ouders kan het moeilijk zijn om voor een pasgeboren baby te zorgen en tegelijkertijd ook aandacht te hebben voor de gevoelens van hun oudere kind.

Enkele praktische tips

  • Probeer om te veel veranderingen te voorkomen rond het moment dat de nieuwe baby komt. Verhuizen of starten op een peuterspeelzaal bijvoorbeeld, kunnen beter uitgesteld worden als dat mogelijk is.
  • Neem de tijd om behulpzame en liefdevolle gebaren naar de baby toe aan te moedigen en te complimenteren en negeer het negatieve en babyachtige gedrag zover dat mogelijk is.
  • Vind kleine, gemakkelijke taken die het oudere kind kan doen, zodat hij of zij zich betrokken voelt en een gevoel van saamhorigheid krijgt. Dwing het kind niet als je een negatieve reactie krijgt, maar complimenteer het kind voor de hulp die je ontvangt.
  • Probeer om ervoor te zorgen dat je tijd met je kind kunt doorbrengen zonder de baby om samen te kunnen spelen of lezen.
  • Wees duidelijk over ongewenst gedrag zonder het kind zizh schuldig te laten voelen. Benadruk dat zij iets doen dat onacceptabel is, niet dat zij zelf als persoon onacceptabel zijn. Op die manier kun je voorkomen dat je kind het gevoel krijgt dat hij of zij een stout kind is.
  • Probeer niet in de gewoonte te raken om te denken over ‘goed’ en ‘slecht’ gedrag, en ‘goede’ en ‘slechte’ kinderen in een gezin. Familie mythes kunnen soms moeilijk te doorbreken zijn.
  • Let op tekenen van terugtrekking of somberheid in je oudere kind, en meld het op school of de peuterspeelzaal als je je ergens zorgen over maakt. Sommige kinderen kunnen hun gevoelens moeilijk delen en houden ze voor zichzelf. Als gevoelens een invloed hebben op de stemming van uw kind, dan is het raadzaam om hulp te vragen om jullie en je kind te ondersteunen bij het omgaan met deze gevoelens.

Meer weten?

Boeken

  • Naia Edwards, Je tweede kind. Hoe houd je je hoofd koel met een baby en een peuter? (Utrecht 2012)
  • Katja Reider, Wij krijgen een baby! Een prentenpraatboek over Lotte en de baby in mama’s buik. (2011)