Wat gebeurt er als ouders gaan scheiden?

Wanneer ouders uit elkaar gaan en daardoor hun gezamenlijke toekomst kwijtraken is dat doorgaans voor het hele gezin pijnlijk. De meeste mensen lukt het om uiteindelijk weer te wennen aan de nieuwe situatie, maar dit proces kan lang duren. Na de scheiding staan ouders vaak ineens alleen voor de zorg van hun kinderen. Veel mensen voelen zich in deze periode dan ook alleen. Om zelf je kind te kunnen steunen is het belangrijk dat jij zelf in de eerste plaats gesteund wordt.

De ouder die het huis verlaat, zal meer veranderingen moeten verwerken dan degene die achterblijft met de kinderen. Deze ouder is minder vanzelfsprekend betrokken bij de dagelijkse bezigheden van de kinderen en zal daardoor nieuwe manieren moeten bedenken om met hen samen te zijn. Jonge kinderen onder vijf jaar ervaren normaal gesproken angst als ze van hun ouders gescheiden worden. Huilen, vastklampen en moeilijk gedrag vertonen zijn manieren waarop ze deze angst uitdrukken. Tijdens een scheiding of het uit elkaar gaan van de ouders worden dit soort gevoelens vaak versterkt. Bij bezoekjes aan de andere ouder kunnen ze veel weerstand geven en zich vastklampen aan de ouder. Bij het afscheid van de ouder aan het eind van het bezoek kunnen zij vervolgens een driftbui hebben. Hoewel dit een natuurlijke reactie van de kinderen is, kan dit voor allen moeilijk zijn.

Hoe belangrijk is het?

Kinderen willen er zeker van zijn dat ze niet één van de ouders zullen kwijtraken door een scheiding, zelfs als zij aanvoelen dat het beter is als hun ouders scheiden. Meestal willen zij niet alleen beide ouders maar ook beide families en grootouders graag blijven zien. Dat kan door allerlei factoren lastig zijn. Toch is een beetje contact meestal beter dan helemaal geen contact. Wanneer het niet mogelijk is om elkaar regelmatig te zien, kunnen brieven, foto’s of kaartjes sturen een kind ook het gevoel geven dat beide ouders van ze houden.

Kinderen hoeven niet alle details over de scheiding te weten, maar het is wel belangrijk een begrijpelijk verhaal te vertellen over waarom de ouders uit elkaar gaan. Dit verhaal helpt bij het verwerken van de scheiding. Ook afspraken voor de toekomst zijn belangrijk om met de kinderen te delen. Bijvoorbeeld wanneer ze hun andere ouder, grootouders, ooms, tantes, neefjes en nichtjes weer zullen zien, maar ook als zij moeten verhuizen of van school veranderen.

Wanneer ouders niet meer bij elkaar wonen, kunnen ze hun eigen regels hanteren voor de kinderen. Het kan moeilijk zijn om de manier van opvoeden van de ander te accepteren. Voor de meer verzorgende ouder kunnen korte bezoekjes en traktaties van de andere ouder erg hinderlijk zijn, omdat zij als verzorger de dagelijkse verantwoordelijkheid hebben voor de routineklusjes en activiteiten, zoals het naar school brengen, huiswerk maken en discipline bijbrengen. Als de onderlinge afspraken te flexibel zijn, kan de verzorgende ouder het gevoel hebben dat hij of zij zelf geen eigen plannen meer kan maken. Om teleurstelling van de kinderen zoveel mogelijk te voorkomen, is het voor ouders belangrijk de onderlinge afspraken zo goed mogelijk na te komen. Dit kan voor beide ouders moeilijk zijn.

Wat weten we erover?

Tijdens een scheiding zijn ouders vaak gestrest, dat maakt ze soms minder consequent voor de kinderen. Het vasthouden van discipline wordt daardoor veel moeilijker dan voorheen. Er ontstaat misschien irritatie of boosheid over wat de kinderen allemaal bij de ex-partner mogen of er ontstaan meningsverschillen over de opvoeding. Probeer deze gevoelens van irritatie of boosheid niet op de kinderen af te reageren.

Het gevoel dat de kinderen het met je eens zijn tijdens de scheiding kan fijn voelen. Maar dit is niet in het belang van je kinderen. Kinderen kunnen zich deloyaal voelen naar de andere ouder als je van hen verwacht dat ze kiezen voor jou. Zij zullen zich dan verward voelen en moeite hebben om hun eigen gevoelens op een rij te zetten.

Kinderen willen uiteindelijk meestal het liefste dat hun ouders bij elkaar blijven. Soms proberen ze zelfs om hun ouders weer bij elkaar te brengen door heel erg lief te zijn. Jonge kinderen kunnen fantaseren dat de gezinssituatie op een magische manier weer teruggedraaid kan worden als zij op een bepaalde manier denken of zich op een bepaalde manier gedragen.

Kinderen ontwikkelen zich door moeilijke ervaringen en door te zien hoe de ouder zich door moeilijke situaties heen worstelt. Zelfs als kinderen zich wat moeilijk gedragen, betekent dit nog niet dat het slecht met hen gaat. Het kan betekenen dat ook zij gewoon worstelen met emoties maar dat deze uiteindelijk wel een plek krijgen.

Wat past bij jou en je kindje?

Net als volwassenen reageert ieder kind op zijn eigen manier op gevoelens van stress en verdriet. Het is belangrijk voor jezelf en voor je kind manieren te zoeken waarop jullie op je eigen wijze je verdriet kunnen uiten en steun vinden bij begripvolle en steunende familieleden en vrienden om je heen. Deze contacten kunnen waardevolle steun bieden.

Wat kan er misgaan?

Sommige ouders verbreken het contact omdat de veranderingen voor hen te pijnlijk zijn en zij het verdriet van hun kinderen moeilijk kunnen verdragen. Wanneer een ouder op die manier plotseling uit het leven van de kinderen verdwijnt, kunnen kinderen zich gekwetst en afgewezen voelen. Zelfs als ouders denken dat het verbreken van het contact in het belang van hun kinderen is. Bedenk dat een beetje contact in de meeste gevallen heel essentieel is. Voor kinderen die zijn blootgesteld aan geweld of andere traumatische ervaringen in relatie tot één van hun ouders, kan contact leiden tot grotere onrust. Het is in deze gevallen altijd raadzaam om professionele hulp te zoeken.

Kinderen reageren vaak hun boosheid, twijfels en wanhoop over de scheiding af op hun ouders. De boosheid en het gevoel verraden te zijn komt voor de meeste ouders te dicht bij hoe zij zichzelf voelen en hierdoor kan het moeilijk zijn om de kinderen hierin te steunen. Het verdrietige is dat kinderen hierdoor het gevoel kunnen hebben dat ze niet alleen de ouder kwijt zijn die weg is gegaan, maar dat ook de ouder bij wie ze zijn blijven wonen is veranderd.

De verleiding kan groot zijn om het gat dat het vertrek van een partner achter laat, te vullen door liefde en begrip bij je kinderen te zoeken. Dit brengt een kind echter in een lastige positie: wanneer een kind op die manier voor de ouder(s) moet zorgen, schept dit verwarring over de posities binnen het gezin. Een kind kan daardoor het gevoel krijgen dat hij of zij niet met zijn eigen emoties bij jou als ouder terecht kan. Sommige ouders blijven hangen in conflicten. Vaak gaan deze over allerlei zaken die de kinderen betreffen. Voor de kinderen is dit erg ongezond. Wanneer dit het geval is zoek dan professionele hulp.

Wat kan eraan gedaan worden?

• Kinderen voelen zich vaak schuldig over en verantwoordelijk voor een scheiding, vooral als ze denken dat zij stout zijn geweest of het gevoel hebben dat ze de kant van één ouder hebben gekozen. Het is belangrijk dat je de kinderen duidelijk maakt dat de scheiding niet hun schuld is.
• Je voelt wellicht wrevel in de relatie met je ex-partner, maar je kind moet het beeld herstellen dat hij zowel een liefdevolle moeder als vader heeft. Dit is makkelijker voor kinderen als de verbroken relatie een gelukkige relatie was dan wanneer er sprake was van een ongelukkige of slechte relatie. Een kind moet zelf met deze gevoelens worstelen. Je kunt je kind liefhebben en zoveel mogelijk hierin proberen te steunen, maar de gevoelens van pijn en verdriet die je kind door een scheiding ervaart, kun je niet wegnemen.
• Het leven gaat door en je nieuwe leven neemt misschien veel van je aandacht in beslag. Je zou misschien graag willen dat je kind ook verder gaat en het verleden laat rusten. Opnieuw beginnen is voor een kind echter geen optie. Nieuwe energie en enthousiasme over de nieuwe start aan kinderen opdringen, kan een obstakel tussen ouders en kinderen opwerpen.
• Als ouders nieuwe partners vinden en met hen nieuwe gezinnen vormen, kan dit voor je eigen kinderen voelen alsof ze minder belangrijk zijn geworden en kan het voor hen lijken alsof zij de enigen zijn die de prijs betalen voor de echtscheiding.

Enkele praktische tips

• Als je als ouder je zorgen maakt over je kinderen dan is het raadzaam om eerst even te overleggen met iemand van school of met je huisarts. Je kunt uiteindelijk altijd een verwijzing vragen voor eventuele psychische steun of begeleiding.
• Wanneer er conflicten blijven over zaken als de omgangsregeling zoek dan professionele
• hulp. Dat kan op verschillende manieren: door maatschappelijk werk, een mediator of een advocaat. Er zijn mediators die specifiek zijn opgeleid om vanuit het perspectief van het kind ouders te begeleiden bij de scheiding en het ouderschapsplan.
• Neem je kinderen serieus als zij aangeven dat zij nog niet klaar zijn om aan een nieuw leven te beginnen.
• Als het mogelijk is, geef je kinderen dan voldoende tijd en ruimte om eerst aan de nieuwe gezinssituatie te wennen voordat zij worden voorgesteld aan een eventuele nieuwe partner.
• Vlak na de scheiding is het beter voor kinderen om niet gelijk blootgesteld te worden aan nieuwe sociale of nieuwe partnerrelaties van de ouders.

Meer weten?

Websites

Expertisecentrum Kind en Scheiding: www.kiesvoorhetkind.nl

Boeken

Boek: Martine Delfos, Van alles twee. Over de betekenis van echtscheiding voor jonge kinderen. (2013)